ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΙΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΕΙΜΝΗΣΤΟ ΣΤΕΦΑΝΟ ΘΩΜΟΠΟΥΛΟ (1980)

Ο τόπος αυτός επί του οποίου έχει ανεγερθεί ο σημερινός Ναός είναι ιερός από αρχαιοτάτων χρόνων, ήτοι πολύ προ Χριστού. Ο συγγράψας την ιστορίαν των Πατρών αείμνηστος Στέφανος Θωμόπουλος, γράφει τα εξής:
Εις το μέσον της Αρχαίας Αγοράς ευρίσκετο ο αρχαιότατος Ναός του Ολυμπίου Διός, ως αναφέρεται υπό των Φιλήμονος, Πλινίου και Παυσανίου.
Ο Ναός ούτος του Ολυμπίου Διός κατεστράφη κατά τους πρώτους μετά Χριστόν χρόνους και επί των ερειπίων του ανηγέρθη περί το έτος 900 μ.Χριστόν ο Ναός του Παντοκράτορος κατά το απλούν σχέδιον κατασκευής των Ναών τότε.
Ο Ναός αυτός κατά την Ενετοκρατίαν μετεβλήθη εις καθολικήν εκκλησίαν και ονομάσθη «Άγιος Μάρκος». Αργότερα κατά την Τουρκοκρατίαν μετεβλήθη εις Τέμενος «Τζαμί» και ονομάσθη «Κουρσουμ-Τζαμί», δηλαδή μολυβδοσκέπαστος, επειδή ο θόλος του Ναού είχε σκεπασθεί με μόλυβδον.
Κατά την έναρξιν της Επαναστάσεως του 1821 οι πρώτες σφαίρες που ερρίσθησαν στην Πάτρα κατά των Τούρκων ήταν από μολύβι του θόλου του Τζαμιού.
Κατά το έτος 1828, που ήταν Οθωμανικό Τέμενος, χρησιμοποιήθηκε και ως νοσοκομείο του Γαλλικού Στρατού υπό τον Αρχιστράτηγον Μαιζώνα.
Μετά την απελευθέρωση της Ελλάδος από τους Τούρκους κατεδαφίσθη το Τέμενος και ανηγέρθει ο σημερινός περικαλλής Ναός κατά το σχέδιον του εν Κωνσταντινουπόλει μεγαλοπρεπούς Ναού της Αγίας του Θεού Σοφίας, με τα προς βορράν και μεσημβρίαν εξωτερικά αγιάσματα, τα οποία εις ελαχίστους Ναούς των Ορθοδόξων Εκκλησιών απαντώνται.
Η ανέγερσις του Ιερού Ναού όπως είναι σήμερον, υπολογίζεται βάσει υπαρχόντων στοιχείων – αφιερωμάτων εις τον Ναόν, ότι εγένετο μεταξύ των ετών 1835-1840.
Η ιστορική αξία του Ναού τούτου είναι αναμφισβήτητος, εγένοντο δε από της ανεγέρσεως του και εντεύθεν, κατά καιρούς, διάφοραι συμπληρώσεις και επισκευαί, τα των οποίων η σπουδαιοτέρα είναι η γενομένη εν έτει 1951 επικάλυψις δια χαλκού όλων των Τρούλλων και Τρουλλίσκων της στέγης.
Τούτο εγένετο ινα εξασφαλίσθη από πάσης υγρασίας η αγιογράφησις και η διακόσμησις του εσωτερικού του Ναού, η οποία είναι δυνατόν να αποπερατωθή μόνον με δωρεας των ευσεβών Χριστιανών, διότι προς τούτου απαιτούνται πολλά χρήματα.

Πάτραι  Νοέμβριος 1980
Εκ του Εκκλησιαστικού Συμβουλίου